Culturele toe-eigening = modekolonialisme ?

Dit wordt een verhaal over blanken met dreadlocks, en een DIY Diva in een Walchers jak, terwijl zij maar 1/8 Zeeuwse wortels heeft. Het begon met een artikel in de Volkskrant magazine over cultural appreciation (waardering door mensen uit een dominante groep van elementen uit een andere cultuur) en cultural appropriation (inpikken), waar ik al een tijd over loop te kauwen. Of beter: herkauwen.

Smal paadje

Het is een smal paadje tussen cultural appreciation en cultural appropriation, waarbij het in deze tijd oppassen is dat je niet meteen aan de internet galg wordt gehangen. Maar toch ben ik eigenwijs genoeg om eens wat gedachten op een rij te zetten. Want het is een onderwerp dat mij bezig blijft houden, sinds ik in maart 2018 er een artikel in de Volkskrant Magazine over las.

Het is een onderwerp dat aandacht nodig heeft, omdat het gaat om harmonieus leven met elkaar. Juist dat pad ben ik de laatste tijd met mijn blog ingeslagen, met mijn zoektocht naar “het goede leven”.

Boos

Want waarom word ik boos over deze discussie over waardering of inpikken van andermans cultuur? Omdat ik mij aangesproken voel? Omdat ik irritatie voel over het underdog gedrag? Omdat ik sowieso allergisch ben voor een “modepolitie” of “cultuur dictatuur” die vertelt wat ik wel of niet mag…?

Veel vragen

Wat mag er dan wel en wat niet? En wie bepaalt dat?

Mogen alleen donkere modellen op de catwalk jungle- of inheemse prints dragen? Of is dat juist enorm een enorme stereotype en discriminerend ? Mag je iconen schilderen, als je geen lidmaat bent van de Russisch orthodoxe kerk?

Mag je als blanke vrouw op vakantie in Zuid-Afrika je haar laten invlechten op de traditionele manier, waardoor de lokale kapper een paar uur werk heeft en zo aan je verdient? Mag je als 1/8 Zeeuwse wel een klederdracht jak dragen, of moet je dan 100% Zeeuws zijn? Mag je een fijn jasje maken van een Masai deken, gekocht bij Meester Kees, die met zijn stichting een hele school in Kenia onderhoudt en daar vele kinderen van goed onderwijs voorziet?

Over die Masai deken heb ik een interessante mailwisseling gehad met Josan. Ik volg haar blog Goodgirlscompany (nu the Milennial Mom) al jaren. Zij is van mening dat je zo’n Masai deken moet gebruiken waarvoor hij bedoeld is, dus echt als deken. Als je hem niet mooi vindt als deken, dan moet je hem niet kopen.

Daarin verschillen we van mening. Mijn creatieve fantasie slaat gelijk op hol, en ik “zie” dan die mooie Masai deken als een fijne winterjas. Ook omdat de Masai hun deken overdag gebruiken als doek over de schouder, dus toch een beetje als kleding, heb ik geen moeite om met zo’n lap aan de slag te gaan.

Josan schreef ook hier en hier interessante stukken over cultural appropriation.

Of laten we nog een stapje verder gaan, gender overstijgend. Ik heb onlangs Theodorus Johannes ontdekt, mijn “broertje” in de liefde voor klederdracht. Hij draagt rustig een geborduurd vrouwen middeltje dat in Marken gebruikelijk was. Mag je als vrouw mannenkleding dragen en als man vrouwenkleding?

Antwoorden???

Als je mijn blog een beetje volgt, dan voel je al aankomen dat ik op alle bovenstaande vragen over of iets mag een luid “ja” zal roepen. Want waarom zou je mooie dingen, zaken die je waardeert, uitsluitend voor een kleine groep reserveren? Waarom mag niet iedereen hiervan meegenieten?

Omdat ik tot een dominante groep behoor…? Sorry, maar eigenlijk voel ik mij niet zo’n deelgenoot van het VOC verleden. Ik heb het onderzocht. Veel van mijn voorouders ploeterden generaties lang in de Hollandse polders voor hun eenvoudige bestaan. Hun “privilege” was dat ze dan wel “white” waren, maar in die tijd was bijna heel Nederland dat. Voor de rest bleef het toch echt zwoegen.

Maar wat wel meespeelt in de antwoorden: in mijn geval draait het niet om geld, maar om bewondering en navolging. Er wordt niemand benadeeld, want ik sla uit deze activiteiten geen slaatje. Anders wordt het als er wel flink met een andere cultuur wordt gecasht.

Geld eraan verdienen

Een voorbeeld van een slechte zaak, buiten de modewereld. Twee Nederlandse ondernemers die de verwerking van teff, een eeuwenoud Ethiopisch graan in 2003 als patent laten registreren en nu met de winst er vandoor gaan. Dat is voor mij heel duidelijk: teff is niet van hen. Gelukkig vond de rechter dat enkele maanden geleden ook en draaide hij dit terug.

Het gaat vooral erom dat luxe merken Afrikaanse dessins gebruiken, zonder daarvoor de erkenning te geven, of raad vooraf in te winnen danwel credits te geven. Dat laatste dan letterlijk, met een zak geld. Dan krijg je een bijkomend probleem: aan wie betaal je voor cultureel erfgoed? Zijn de Masai zodanig verenigd dat zij het krijgen, of moet je het afdragen aan de landelijke regering? Loop je dan niet het risico dat die regering het geld aan andere zaken besteedt en dat er niets bij de Masai terecht komt?

Als je door gaat redeneren: aan wie hebben Viktor en Rolf betaald voor hun Delftsblauwe collectie? Heeft de Belg Walter van de Beirendonck geld gedoneerd aan het dorp voor het gebruik van Staphorster stipwerk in zijn modecollectie? Of was het voldoende dat hij de stipper betaalde voor al dit handwerk?

Je kunt je ook afvragen: waarom hebben die Afrikaanse ontwerpers hun eigen dessins niet zelf over de wereld weten te krijgen? Als gevolg van vroegere onderdrukking? Maar er zijn toch zat geslaagde Afrikaanse mode-ontwerpers? Dankzij Instagram en tegenwoordig wereldwijd bezit van mobiele telefoons kunnen hypes toch overal ontstaan?

Toch gaat het niet altijd over (financiële) waardering. Er zijn ook mensen die menen dat blanken geen dreadlocks of vlechtjes (cornrows) mogen nemen.

“De oplossing”

Wat zou het mooi zijn, als ik hier dé oplossing zou kunnen geven. Maar die is er niet… Ik weet het ook niet.

Wil jij graag dreadlocks? Gewoon doen! Verdiep je wel in de achtergronden, zodat je weet wat je draagt. Daarmee toon je jouw respect voor dat gebruik uit een andere cultuur dan de jouwe. De kern zit voor mij in het waardering geven. Zeggen: ik ben geïnspireerd door Afrika. Ik vind het mooi wat er uit die cultuur komt.

Als je op een commerciële manier aan de slag gaat met andermans cultuurgoed, dan is het netjes op de één of andere manier een deel van de opbrengst te delen. Maar ik gaf al eerder aan dat het dan moeilijk is de juiste groep te betalen.

Ik ga weer verder naaien aan mijn winterjas van Afrikaanse stof. Het wordt immers weer kouder. De afgelopen maanden heb ik de voeringslagen gekocht (waterdicht, winddicht en vooral warm). Ik ben heel benieuwd of ik nog reacties krijg op straat op mijn jas!