Een eigen handnaaimachine! Maar hoe oud is ‘ie?

Als je omgeving weet dat je gek bent op vintage en naaien, dan komen soms leuke dingen op je pad. De moeder van een bevriende buurman van mijn zus (jawel, zo’n omschrijving moet je twee keer lezen…) overleed. In haar boedel zat een handnaaimachine, waar de familie blijkbaar geen interesse in had. Zuslief zorgde ervoor dat ik in het bezit kwam van deze geweldige vintage naaimachine! Dat was het begin van een leuke speurtocht…

Belangstelling

Tuurlijk had ik ze vroeger al eens voorbij zien komen, online en op rommelmarkten: de niet-electrische naaimachines, die je door het draaien aan de spoel laat werken. Leuk, maar ik zette liever mijn voet op mijn Pfaff Select 1540, zodat ik beide handen vrijhad voor het (bij)sturen van de stof. Tot afgelopen 5 mei…

De ontmoeting op bevrijdingsdag met een meisje in Brielle dat in vintage kleding zat te naaien tijdens een nagespeelde historische bevrijdingsdag maakte mij enthousiast.

Haar Singer liep als een trein en zo moeilijk leek het allemaal niet. Ze liet mij het binnenwerk van de machine zien. Het principe van hoe alles werkt is dan veel helderder. Belangrijk: het is goed zelf te onderhouden. (Mijn laatste onderhoudsbeurt van mijn elektrische naaimachine kwam al boven de 100 Euro uit…!)

Na deze ontmoeting speurde ik af en toe stiekem op Marktplaats, zoekend naar een werkend oudje in mijn buurt. Maar met mijn “ontspullen” plan in mijn achterhoofd: wat moest ik met een vijfde naaimachine in huis? Want naast mijn oude vertrouwde Pfaffje, mijn lockmachine en mijn Pfaff Creations 1.5 die ik in bruikleen heb, heeft jongste dochter een eigen Pfaff.

Ik vond niets voordeligs online en het plan verdween naar de achtergrond tussen al mijn creatieve uitspattingen. Maar soms helpt het lot een handje…

Boedel

Deze handnaaimachine kwam vanzelf mijn kant op. Toegegeven: toen ik het hoorde hoopte ik diep in mijn hart op een Singer. In de vintage naaimachine wereld is dat gewoon de top. Er is ook een speciaal Nederlands blog van een vrouw die Singertjes (Featherlights) weer tot leven tovert. Dat zijn lichte machines, die je makkelijk meeneemt. Bovendien kun je met een Singer serienummer makkelijk online achterhalen uit welk jaar jouw machine stamt. Het was geen Singer.

Maar welk merk het wel was, werd echter niet gelijk duidelijk. De naam was namelijk weggesleten, waarschijnlijk door het vele grijpen van de loeizware machine daar om ‘m te verplaatsen. Dus begon een geweldige speurtocht door alle krochten van het internet!

Zoekt en gij zult vinden

Houvast waren de twee decoratieve leeuwen, het langwerpige schuitspoeltje (voorloper van ons huidige systeem met ronde spoeltjes) en een serienummer.

Zoeken op “handnaaimachine en leeuw” (in diverse talen) bleek niet dé oplossing. Uiteindelijk vond ik na lang verder zoeken twee leeuwen op een Dietrich Vesta Saxonia machine, maar het spoelgedeelte  daarvan was volledig anders dan bij mij: namelijk twee lange zilverkleurige strepen, terwijl ik een breed wegschuifbaar gedeelte heb.

Vervolgens heb ik heel Marktplaats doorgeploegd, op zoek naar vergelijkbare handnaaimachines met leeuwen en hopelijk een wel leesbaar merk. Ik vond er twee: een Simplex met klimmende leeuw en een merkloze met leeuwenkop. Ik begin te denken dat er “goedkope” (?) machines zonder naam zijn verkocht. Uiteindelijk vond ik op E-Bay een precies eender exemplaar, compleet met bovenop de dubbele klosjeshouder, die ik zelden zag. De merknaam was duidelijk. Ik heb een Stoewer! Toch een Duitser dus…

Stoewer

Als je de naam weet, dan wordt zoeken een stuk makkelijker. Al snel vond ik zelfs een Stoewer museum! De historica in mij werd enthousiast en ik mailde een informatieverzoek met het registratienummer naar Duitsland.(Zie je hoe stoffig de machine nog is…)

Zeer vlot kreeg ik een vriendelijke reactie terug! Wat bleek, mijn machine is precies honderd jaar oud! Dit type naaimachine is gemaakt in Stettin vanaf 1910 door Bernhard Stoewer AG. Deze stad heet nu Szczecin en is gelegen in het huidige noord-west Polen. De firma was opgericht in 1858 door Bernhard Stoewer en werd een cooperatie in 1896. In 1893 startte ook de productie van fietsen en vanaf 1903 rolden er ook typmachines uit de fabriek. Stoewer maakte later ook auto’s!

De naaimachine productie piekte in 1905, met ongeveer 75.000 exemplaren. De verkoop daalde. Toen in 1931 in totaal zo’n 1.870.000 naaimachines waren geproduceerd, werd deze afdeling verkocht aan Adolf Knoch.

Waarde

De waarde van de machine zal mij worst wezen:

1. Ik ga ‘m (voorlopig) toch niet verkopen.
2. Deze machine brengt mij nu al ontschatbaar veel lol, met deze speurtocht en het restaureren ervan. Ik leer weer iets nieuws!
3. Wat ik zag op Marktplaats en soortgelijke sites is dat er een enorm groot aanbod is aan handnaaimachines, waar geen hond op biedt. Een paar tientjes is het hoogst haalbare, als je geluk hebt.

Opknappen

Mijn eeuwling heeft wel wat aandacht nodig. De machine loopt en stikt, maar een schoonmaakbeurt en wat naaimachine olie is wel op zijn plaats. Gelukkig staan er op YouTube diverse handleidingen voor onderhoud. Hebben jullie ooit weleens gewerkt met een handnaaimachine?

Bewaren